اگر به سرزمین وحی سفر کرده باشید، هنگام ورود به مسجدالحرام یا زیارت قبور متبرک بقیع با خود می‌گویید اینجا که من پا می‌گذارم، قرن‌ها پیش رسول خدا(ص) یا ائمه اطهار(ع) قدم گذاشته‌اند و در دل آرزو می‌کنید می‌توانستید در حقیقت پا جای پای آن‌ها بگذارید و مانند آنان به زیارت و دیدار ائمه اطهار(ع) و قبور مطهرشان بروید. امری که ممکن است فهمش تا حدودی با مطالعه سیره این بزرگواران به دست بیاید.
زیارت در سنت پیامبر(ص)
اگر درخصوص امر زیارت و سابقه آن در سیره اهل‌بیت(ع) جست‌وجو کنیم، درمی‌یابیم زیارت قبور از همان ابتدای اسلام عملی رایج و مشروع بوده است. به‌گزارش ابن‌شَبَّه در کتاب «تاریخ المدینة المنورة» پیامبر(ص) زمانی که از فتح مکه به سمت مدینه بازمی‌گشت، به زیارت قبر مادرش آمنه رفت و گفت: «این قبر مادر من است. از خداوند زیارت او را خواسته بودم و او اجازه این کار را به من داد». (تاریخ المدینة المنورة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲۰) به جز زیارت قبور نزدیکان، آمده است پیامبر(ص) به زیارت قبر شهدا و مؤمنان نیز مشرف می‌شدند. از این میان می‌توان به زیارت شهدای جنگ احد اشاره کرد که در روایات به آن اشاره شده است. اما رفتگان عاقبت به‌خیری هم بودند که پیامبر(ص) در زمان حیاتش از قبور آن‌ها دیدن کرده است. به‌طور مثال در روایتی آمده هنگامی که رسول خدا(ص) در حال عبور بود به قبر مصعب بن عمیر رسید، آنجا ایستاد و دعا کرد و این آیه را خواند: «در میان مؤمنان، مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند، صادقانه ایستادند؛ بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند) و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند» سپس فرمود: «این‌ها در روز رستاخیز پیش خداوند از شهیدان هستند، پس به نزدشان آمده، زیارتشان کنید و بر آنان درود فرستید، سوگند به آن که جانم به دست او است، هیچ کس تا روز قیامت بر آنان درود نفرستد جز آن که پاسخش دهند». (شرح نهج‌البلاغه، ج ۱۵، ص ۴۰). همچنین از عایشه نقل شده است: «هر موقع آخر شب فرا می‌رسید، پیامبر(ص) به سوی بقیع می‌رفت و می‌گفت: «السلام علیکم دار قوم مؤمنین و اتاکم ماتوعدون، غدا مؤجّلون و انا ان شاء الله بکم لاحقون اللهم اغفر لاهل بقیع الغرقد».(صحیح مسلم، ج۴، ص۷۴)
در برخی منابع روایی اهل‌سنت نیز برای فضیلت زیارت و توصیه به انجام آن، روایاتی از پیامبر(ص) نقل شده است. برای نمونه روایتی از ایشان نقل شده که «مَنْ زَارَ قَبْرِی وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِی؛ هرکس قبر مرا زیارت کند، شفاعتم در قیامت نصیب او می‌شود». (وسائل الشیعة، ج ۱۰، ص ۲۶۱)
رسول خدا(ص) همچنین در احادیثی به زیارت ائمه معصوم(ع) سفارش کرده‌اند. به‌طور مثال ایشان در خصوص زیارت مرقد مطهر امام حسن(ع) فرموده‌اند: هر کس امام حسن(ع) را در بقیع او زیارت کند، در روزی که قدم‌ها می‌لغزد، گام او بر صراط، استوار خواهد بود. (بحار الانوار، ج ۹۷، ص ۱۴۱)
روایات و سیره امامان معصوم(ع)
در منابع روایی شیعه، احادیث فراوانی در فضیلت و استحباب زیارت قبور پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع) و قبور مؤمنان وارد شده است. کلینی در کتاب الکافی بابی را با عنوان «بَابُ فَضْلِ الزِّیَارَاتِ وَ ثَوَابِهَا؛ باب فضیلت زیارت‌ها و ثواب آن» تنظیم و احادیثی در این زمینه گردآوری کرده است. حر عاملی نیز در وسائل‌الشیعه بابی را با عنوان «أبواب المزار و ما یناسبه» به روایات زیارت اختصاص داده و در ذیل آن روایاتی در فضیلت و ثواب قبور پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع) و انبیای الهی، زیارت قبور امامزاده‌هایی همچون حضرت معصومه(س) و حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، زیارت قبور شهدا و مؤمنان، زیارت برادر مؤمن چه در حال صحت و چه بیماری و... را در ۱۰۶ باب مختلف گردآوری کرده است.
در منابع تاریخی نیز مواردی از سیره امامان شیعه در زیارت قبور نقل شده است: حاکم نیشابوری در «اَلمُستدرَکُ عَلَی الصَّحیحَین» در روایتی چنین نقل کرده است: حضرت زهرا(س) هر جمعه به زیارت قبر حمزه بن عبدالمطلب می‌رفت و در آنجا نماز می‌خواند و گریه می‌کرد. (المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۳۳) در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده امام حسین(ع) هر شب جمعه به زیارت قبر امام حسن(ع) می‌رفت. (وسائل الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۱۴، ص۴۰۸) در کامل‌الزیارات روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که امام سجاد(ع) به زیارت قبر امام علی(ع) می‌رفت، کنار آن می‌ایستاد، گریه می‌کرد و سلام می‌داد. (کامل الزیارات، مکتبة الصدوق، ص۳۶-۳۷)
نظر شما